Inox có hút nam châm không? Đây là câu hỏi rất phổ biến khi người dùng muốn kiểm tra thật – giả hoặc phân biệt các loại inox. Thực tế, không phải tất cả inox đều bị nam châm hút. Mức độ hút phụ thuộc vào thành phần Niken (Ni) và cấu trúc tinh thể của từng mác thép. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ vì sao có loại inox bị hút, có loại không, cách phân biệt inox 201, 304, 316, 430 bằng nam châm và khi nào nên chọn loại inox phi từ tính cho công trình của mình.
Inox có hút nam châm hay không?
Không phải loại inox nào cũng bị nam châm hút.
Hiện tượng này phụ thuộc chủ yếu vào thành phần hợp kim và cấu trúc tinh thể kim loại bên trong thép không gỉ. Inox (thép không gỉ) là hợp kim của sắt (Fe), crom (Cr), niken (Ni), đôi khi có thêm molypden (Mo), mangan (Mn) và silic (Si).
Chính hàm lượng niken và loại tinh thể tạo thành quyết định inox có từ tính hay không.
- Inox austenitic (như 304, 316): gần như không bị hút nam châm. Cấu trúc tinh thể “face-centered cubic” (FCC) giúp phân tán đều electron, loại bỏ từ tính.
- Inox ferritic (như 430): bị hút mạnh, vì có cấu trúc “body-centered cubic” (BCC) và ít niken, dễ tạo từ trường.
- Inox martensitic (như 410): cũng bị hút, do có hàm lượng carbon cao và hình thành cấu trúc tinh thể từ tính sau khi nhiệt luyện.
Tóm lại, nam châm chỉ hút những loại inox có cấu trúc ferit hoặc mactenxit, còn các loại inox austenitic như 304, 316 gần như không bị hút.
Vì sao inox 304 và 316 không bị nam châm hút
Inox 304 và inox 316 đều thuộc nhóm austenitic stainless steel, chứa lượng niken từ 8–11% (304) và 11–14% (316).
Niken đóng vai trò ổn định cấu trúc phi từ tính, giúp kim loại không tạo ra cực Bắc – Nam khi đặt gần từ trường. Tuy nhiên, trong một số trường hợp như sau khi hàn hoặc kéo nguội, inox 304 vẫn có thể bị nhiễm từ nhẹ do cấu trúc tinh thể bị biến dạng một phần.
Hiện tượng này không ảnh hưởng đến chất lượng hay khả năng chống ăn mòn của vật liệu.
| Loại inox | Nhóm tinh thể | Tính từ | Mức độ hút nam châm |
|---|---|---|---|
| Inox 304 | Austenitic | Phi từ | Không hút hoặc hút rất nhẹ sau hàn |
| Inox 316 | Austenitic | Phi từ | Không hút |
| Inox 201 | Austenitic (Ni thấp) | Gần phi từ | Hút nhẹ |
| Inox 430 | Ferritic | Có từ | Hút mạnh |
| Inox 410 | Martensitic | Có từ | Hút mạnh |
Cấu tạo và nguyên lý từ tính của inox
Để hiểu vì sao một số loại inox bị nam châm hút, ta cần xem xét cấu trúc tinh thể và thành phần nguyên tố bên trong thép không gỉ. Từ tính của inox phụ thuộc vào hướng sắp xếp nguyên tử và các nguyên tố hợp kim ảnh hưởng đến spin điện tử.
Cấu tạo cơ bản của inox
Inox là hợp kim của sắt (Fe) với crom (Cr) và một số nguyên tố khác như niken (Ni), molypden (Mo), mangan (Mn), silic (Si).
- Crom (Cr ≥ 10,5%) giúp tạo màng oxit bảo vệ bề mặt, chống gỉ sét.
- Niken (Ni) ổn định pha austenitic – dạng tinh thể không có từ tính.
- Molypden (Mo) tăng khả năng chống ăn mòn clorua và axit.
Tùy tỉ lệ các nguyên tố này, inox sẽ mang đặc tính từ tính khác nhau.
Nguyên lý hình thành từ tính trong inox
Từ tính sinh ra khi các spin điện tử trong nguyên tử sắp xếp theo cùng một hướng, tạo ra từ trường tổng hợp.
- Trong inox ferritic và martensitic, cấu trúc tinh thể body-centered cubic (BCC) cho phép spin điện tử định hướng, → vật liệu có từ tính, nên bị nam châm hút.
- Trong inox austenitic (như 304, 316), cấu trúc face-centered cubic (FCC) khiến các spin triệt tiêu lẫn nhau, → vật liệu phi từ tính, nên không bị hút.
Ảnh hưởng của gia công cơ học
Sau khi hàn, cán nguội, uốn hoặc kéo giãn, một phần cấu trúc austenitic có thể chuyển sang pha martensitic, khiến inox bị nhiễm từ nhẹ. Hiện tượng này thường thấy ở inox 304 cán nguội hoặc ống hàn, nhưng không làm giảm chất lượng hoặc khả năng chống gỉ.
Phân loại nhanh theo cấu trúc tinh thể
| Nhóm inox | Ví dụ mác thép | Đặc tính từ tính | Ứng dụng phổ biến |
|---|---|---|---|
| Austenitic | 304, 316, 321 | Phi từ (không hút nam châm) | Thực phẩm, y tế, môi trường biển |
| Ferritic | 409, 430 | Có từ (bị hút mạnh) | Trang trí, gia dụng, nội thất |
| Martensitic | 410, 420 | Có từ (bị hút mạnh) | Dụng cụ cắt, dao kéo |
| Duplex | 2205 | Hút nhẹ | Công nghiệp hóa chất, dầu khí |
Cách kiểm tra inox bằng nam châm – liệu có chính xác không?
Nhiều người thường dùng nam châm để phân biệt inox thật và inox giả.
Tuy nhiên, đây không phải là cách kiểm tra chính xác tuyệt đối. Lý do là vì không phải inox nào cũng phi từ tính — một số loại inox thật vẫn bị nam châm hút nhẹ hoặc mạnh tùy thành phần hợp kim.
Cách thử inox bằng nam châm
Để thử nhanh tại nhà, bạn có thể làm theo 3 bước đơn giản sau:
Bước 1: Chuẩn bị một nam châm vĩnh cửu loại nhỏ (ví dụ nam châm neodymium).
Bước 2: Đặt nam châm gần bề mặt inox, thử ở nhiều vị trí khác nhau (đặc biệt là vùng mối hàn).
Bước 3: Quan sát mức độ hút:
- Không hút: có thể là inox 304, 316 (phi từ).
- Hút nhẹ: có thể là inox 201 hoặc inox 304 bị biến dạng cơ học.
- Hút mạnh: thường là inox 430 hoặc 410 (ferritic, martensitic).
Nam châm có xác định được loại inox không?
Không. Nam châm chỉ cho biết inox có từ tính hay không, chứ không xác định được mác thép chính xác (304, 316, 430…).
Để phân biệt đúng loại inox, cần kết hợp thêm các phương pháp sau:
- Quan sát màu sắc bề mặt (304 sáng bóng, 201 ngả vàng nhẹ, 430 hơi xám).
- Kiểm tra tính chống gỉ bằng dung dịch muối loãng.
- Đọc ký hiệu mác thép in dập trên sản phẩm (ASTM, SUS, JIS).
- Hoặc dùng máy đo quang phổ (Spectrometer) trong công nghiệp để xác định thành phần hóa học.
Sai lầm phổ biến khi dùng nam châm kiểm tra inox
| Sai lầm | Giải thích đúng |
|---|---|
| “Inox bị hút là inox giả” | Sai – vì inox 201, 430 bị hút nhưng vẫn là inox thật. |
| “Inox không bị hút là inox 304” | Sai – inox 316, 321 cũng phi từ. |
| “Inox 304 không bao giờ bị hút” | Sai – vùng hàn hoặc cán nguội có thể bị nhiễm từ nhẹ. |
Khi nào nên dùng inox không bị hút nam châm
Không phải lúc nào inox bị hút nam châm cũng là xấu. Tùy vào môi trường sử dụng và yêu cầu kỹ thuật, bạn nên chọn inox phi từ (304, 316) hoặc inox có từ tính (201, 430) sao cho phù hợp.
| Ngành / Ứng dụng | Lý do chọn inox phi từ (304, 316) |
|---|---|
| Công nghiệp thực phẩm, y tế, dược phẩm | Không bị nhiễm kim loại, dễ vệ sinh, đạt tiêu chuẩn an toàn vệ sinh. |
| Công trình biển, môi trường nước mặn | Chống ăn mòn clorua tốt, đặc biệt với inox 316 chứa Mo. |
| Thiết bị điện – điện tử, máy đo, cảm biến | Không ảnh hưởng đến từ trường, đảm bảo độ chính xác. |
| Phòng thí nghiệm, nhà máy hóa chất | Ổn định trong môi trường axit, kiềm nhẹ, dung môi hữu cơ. |
Khi nào có thể dùng inox bị hút nam châm
Các loại inox có từ tính như 201, 410, 430 vẫn được sử dụng phổ biến, vì giá thấp hơn và dễ gia công. Trong các trường hợp không cần chống ăn mòn cao hoặc không chịu ảnh hưởng bởi từ trường, inox bị hút vẫn hoàn toàn phù hợp.
| Ngành / Ứng dụng | Loại inox có thể dùng |
|---|---|
| Nội thất, trang trí, lan can, cửa cổng | Inox 201 hoặc 430 – tiết kiệm, dễ đánh bóng. |
| Thiết bị nhà bếp, đồ gia dụng | Inox 430 – bề mặt sáng, hút nam châm giúp cố định dễ hơn. |
| Chi tiết cơ khí, dụng cụ cắt | Inox 410 – có độ cứng và từ tính cao. |
Sai lầm cần tránh khi lựa chọn inox
Chỉ dựa vào nam châm để đánh giá chất lượng.
→ Nhiều người tưởng “inox không hút là inox 304 thật”, nhưng inox 201 cũng phi từ nhẹ, dễ gây nhầm lẫn.
Không xét đến môi trường làm việc.
→ Nếu lắp đặt gần biển, chọn inox 304 giá rẻ sẽ nhanh bị gỉ, trong khi inox 316 mới phù hợp.
Không phân biệt giữa “chống gỉ” và “phi từ”.
→ Hai khái niệm này khác nhau: inox chống gỉ không nhất thiết phải phi từ.
Tại QMS – Inox Quang Minh, chúng tôi chuyên cung cấp các loại ống inox công nghiệp và phụ kiện ống inox nhiều kích cỡ. Nếu quý khách đang có nhu cầu tìm kiếm đơn vị cung cấp ống inox 304 công nghiệp, ống inox 316 công nghiệp vui lòng liên hệ HOTLINE/Zalo: 0906.345.304 hoặc bấm vào các nút liên hệ ở góc dưới bên trái để được tư vấn và báo giá nhanh nhất!
Tham khảo thêm: inox 304 và 316 cái nào tốt hơn
